Η Διαδικασία της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης
Παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων
Οι γυναίκες γεννιούνται με έναν πεπερασμένο αριθμό ωαρίων, περίπου 1 εκατ. κατά τη γέννηση. Ο αριθμός αυτός μειώνεται σταδιακά, φθάνοντας περίπου τις 450.000 στην ηλικία που ξεκινά η έμμηνος ρύση. Όταν πλέον δεν υπάρχουν ωάρια για να ωριμάσουν η γυναίκα έχει μπει στην εμμηνόπαυση.
Κάθε μήνα, ο αριθμός των πρώιμων ωαρίων που εισέρχονται στη φάση ωρίμανσης είναι περίπου 1.000, αλλά μόνο ένα ή δύο τελικά μεγαλώνουν, ωριμάζουν και απελευθερώνονται από την ωοθήκη με την ωοθυλακιορρηξία. Τα υπόλοιπα υποστρέφουν με μια διαδικασία που ονομάζεται ατρησία. Τα ωάρια εμπεριέχονται σε μία φυσιολογική «κύστη» της ωοθήκης με υγρό που ονομάζεται ωοθυλάκιο. Κάθε ωοθυλάκιο εμπεριέχει ένα ωάριο.
Υπάρχουν δύο μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να συλλεχθούν τα ωάρια από τις ωοθήκες κατά τη διάρκεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF).
Κατά την πρώτη, τα ωοθυλάκια αναπτύσσονται μετά από ορμονική διέγερση των ωοθηκών με ορισμένα φάρμακα που ονομάζονται γοναδοτροπίνες.
Με την δεύτερη το ωάριο συλλέγεται κατά τη διάρκεια ενός φυσικού κύκλου.
Τί είναι η ορμονική διέγερση των ωοθηκών;
Ο στόχος της ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών είναι η ωρίμανση περισσότερο από ένα ή δύο ωαρίων.
Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητο να χορηγηθούν ορμόνες (FSH και LH) που ονομάζονται γοναδοτροπίνες.
Αυτές οι ορμόνες μιμούνται τις φυσικές ορμόνες που εκκρίνονται από την υπόφυση κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού έμμηνου κύκλου της γυναίκας.
Οι ορμόνες αυτές χορηγούνται υποδόρια ή ενδομυϊκά.
Ποιος είναι ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει τον αριθμό των ωαρίων;
Η ηλικία της γυναίκας! Όσο μεγαλώνει η γυναίκα τόσο μικρότερος είναι ο αριθμός των ωαρίων, δηλαδή όταν χορηγείται η ίδια δόση γοναδοτροπινών (FSH / LH) σε μία νεαρότερη και σε μία μεγαλύτερη γυναίκα, στη νεότερη γυναίκα θα ωριμάσουν περισσότερα ωάρια!
Θα έρθει η εμμηνόπαυση νωρίτερα αν λάβω φάρμακα;
Φυσικά και όχι! Τα ωάρια που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών για εξωσωματική γονιμοποίηση είναι εκείνα που θα είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια του κύκλου με την διαδικασία της ατρησίας.
Κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου, υπάρχουν διαθέσιμα 10 - 15 ωοκύτταρα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Κατά τη διάρκεια του φυσικού κύκλου ένα επιλέγεται για την ωορρηξία και τα υπόλοιπα καταστρέφονται. Με την φαρμακευτική αγωγή διασώζονται αυτά 10-15 ωάρια από την καταστροφή, χωρίς να επηρεάζεται ο ολικός αριθμός των ωαρίων που υπάρχουν στην ωοθήκη.
Πώς γίνεται η παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων για την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Με συχνά υπερηχογραφήματα των ωοθηκών σε συνδυασμό με ορμονικές μετρήσεις (κυρίως της Ε2-οιστραδιόλης). Αυτό το στάδιο διαρκεί περίπου 10-14 ημέρες. Με τα υπερηχογραφήματα παρακολουθούμε την ανάπτυξη σε αριθμό και μέγεθος των ωοθυλακίων.
Όταν υπάρξει ένας αριθμός (κατά προτίμηση μεγαλύτερος του τρία) από ωοθυλακία με περιφέρεια μεγαλύτερη των 18 χιλιοστών θα χορηγηθεί μια ορμόνη που ονομάζεται HCG (χοριακή γοναδοτροπίνη) και η οποία προκαλεί την τελική ωρίμανση των ωάριων. Τα ωάρια αυτά θα συλλεχθούν 36 ώρες αργότερα.
Υπάρχουν άλλα πρωτόκολλα για την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Για γυναίκες με χαμηλή απόκριση στις γοναδοτροπίνες, δηλαδή για εκείνες τις γυναίκες που δεν μπορούν να παράγουν αρκετά ωάρια μετά την χορήγηση γοναδοτροπινών μπορούμε να κάνουμε εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο.
Υπάρχουν επίσης ορισμένα άλλα πρωτόκολλα όπως ο συνδυασμός φυσικού κύκλου με παράλληλη λήψη γοναδοτροπίνης. Κάποιες άλλες γυναίκες μπορούν να επωφεληθούν από την κιτρική κλομιφαίνη.
Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές από τη διέγερση των ωοθηκών;
Σε λιγότερο από <1% των γυναικών μπορεί να συμβεί το συνδρόμο υπερδιέγερσης των ωοθηκών. (OHSS: Ovarian hyperstimulation syndrome )
Ποιά είναι τα προληπτικά μέτρα για την αποτροπή εμφάνισης του OHSS;
α) Χορήγηση μικρότερων δόσεων των ορμονών κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών
β) Διακοπή ορμονικής διέγερσης μερικές ημέρες πριν τη συλλογή ωοκυττάρων, προκειμένου να μειωθούν τα επίπεδα της οιστραδιόλης.
γ) Τη συλλογή και τη γονιμοποίηση των ωοκυττάρων αλλά την κατάψυξη όλων των εμβρύων και μεταφορά τους στην μήτρα σε επόμενους κύκλους
δ) Χορήγηση καβεργολίνης
δ) Σε σοβαρές περιπτώσεις, διακόπτεται εντελώς η θεραπεία και "ακυρώνεται" ο κύκλος διέγερσης.